Filtry powietrza są jednymi z elementów, o które należy zadbać podczas przeglądów okresowych każdego pojazdu mechanicznego, zwłaszcza jeśli jest eksploatowany w szczególnie trudnych warunkach. Regularna wymiana filtrów powietrza, choć nie wiąże się z wysokimi wydatkami, to jest dobrym sposobem na zmniejszenie zużycia paliwa, wyeliminowanie ryzyka awarii i zapobieganie kłopotom z pogarszającymi się osiągami lub nieregularną pracą silnika.
Każdy silnik spalinowy potrzebuje do swego działania znacznych ilości powietrza, które złączone w odpowiednich proporcjach z używanym paliwem – benzyną, olejem napędowym lub gazem CNG albo LPG – tworzy spalaną mieszankę. Zasysane do jednostki napędowej powietrze zawiera dużo zanieczyszczeń, na które składają się wszelkiego pochodzenia pyły zawieszone, wzbijany podczas jazdy zalegający na drogach kurz i drobny piach, a na bardziej ruchliwych trasach także pył z opon, klocków hamulcowych czy spalin. Przedostawanie się takich substancji do komory spalania skutkowałoby znacznym wzrostem tarcia, a także możliwością tworzenia się dodatkowego nagaru, a przy większych drobinach mechanicznym uszkodzeniem elementów silnika. Zanim powietrze trafi do silnika, jest więc poddawane oczyszczaniu przez specjalny filtr powietrza, który wychwytuje znajdujące się w nim ciała stałe, także o bardzo niewielkich rozmiarach. Filtry są dziś montowane także w układach nawiewu i klimatyzacji, pozwalając na usuwanie zanieczyszczeń również z powietrza trafiającego do kabiny.
Filtry powietrza służą do filtracji mechanicznej, a więc usuwania zanieczyszczeń przez przepuszczanie jego strumienia przez materiał, w którym znajdują się otwory o średnicy mniejszej niż mogące się w nim znajdować drobiny. W przypadku filtrów używanych w samochodach osobowych, dostawczych i ciężarowych filtry są najczęściej wytwarzane z papieru lub włókniny. Dla zapewnienia odpowiedniego poziomu przepływu powietrza materiał jest specjalnie formowany, tak, by jego powierzchnia mogła być wystarczająco duża, co ma również znaczenie dla jakości filtracji. Rozwiązaniem jest tworzenie struktury przypominającej harmonijkę mającą często kształt walca. Pozwala to na zagęszczenie materiału, co ułatwia stopniowe usuwanie drobin o coraz mniejszych rozmiarach, wpływając korzystnie na żywotność filtra. W silnikach o dużym zapotrzebowaniu na powietrze coraz częściej używa się filtrów płaskich.
Ze względu na różne wymagania co do ilości powietrza w poszczególnych typach silników filtry mają bardzo urozmaiconą budowę i rozmiary. Dobierając filtr, warto korzystać z oferty wyspecjalizowanej firmy np. Rozruch, oferującej szeroki wybór filtrów powietrza do samochodów ciężarowych, autobusów i maszyn roboczych.